Es totjorn interessant de veire lo monde de per dejós… Mas i pensam pas jamès dins la vida vidanta qu’avèm generalament las gents fàcia e fàcia.

Aviam una perspectiva diferenta quand èrem drollets que vesiam lo monde non pas de dejós mas d’en bas… Bon dieu ! Qu’aqueles adults èran grandasses mas res nos fasiá pas paur e aviam de vam e d’estrambòrd e l’inconsciéncia de la joinessa ; puèi, los ans an passat e l’equilibri s’es restablit. Los adults, avèm aprés a los conéisser e a saber que, a còps, podián èsser ipocrits o balhar lo còp de pè de l’ase.

Mas uèi, es lo primièr còp, e lo darrièr de segur, que los vesi d’en dejós, ajaçat dins la caissa e la caissa pel sòl.

Son venguts, d’après çò que compreni, per portar un darrièr messatge a la familha per que ne faga son profièch.

La familha es plan embestiada que los aviá pas convidats a l’enterrament mas, çaquelà, pòdon pas far un escandal en un jorn aital. Lor cal demorar dignes e mostrar pas tot l’amarum que los envasís.

Veire partir un dròlle de vint e tres ans es mai qu’una sofrença… lo desespèr de segur davant una mòrt tant injusta que seriá poguda èsser evitada… mas los mètges n’an decidit autrament.

An pensat que de contunhar a s’ocupar de ieu virariá a l’acarniment terapeutic e an considerat qu’èra melhor de o desbrancar tot…

La familha i teniá pas mas la familha Oplo ten a tota fòrça a far saber sa compassion per la familha de la defunta : La Setmana, la disián.

« Es un jorn funèste per tota nòstra comunitat de veire desaparéisser una jovenòta qu’aviá gaireben mai de tres còps sèt ans. Solide qu’auriá pogut far miranda benlèu se lo temps li èra estat balhat. Mas lo cors de la vida es crudèl e l’economia fa pas de sentiment.

Es lo còr pesuc e a regret qu’avèm degut interrompre lo tractament.

Mas l’ajuda financièra a un jornal occitan es pas remesa en causa e se, o esperam, doman, un autre espelís,nos trobarà a son costat per l’ajudar… »

L’emocion, non pas, lo mesprètz de la familha e dels legeires faguèt que En Oplo deguèt s’eissugar los escopits que veniá de recebre sus la cara…

E ieu, dins ma caissa, me risiái, un darrièr sorrire post mortem…

pcc la fantauma de La Setmana

Andriu de Gavaudan

Lo qu’apren una lenga deu saber metre los mots a la bona plaça, respectar los acòrds e los tempses de segur. Mas sabèm totes que lo chuc e lo muc de nòstra lenga – e de totas las lengas, naturalament – son renduts pel provèrbis e las expressions idiomaticas. Aital fòrça provèrbis començan per Val mai o Mai val e non pas * val melhor o --* Val mièlhs : Val mai noirir lo cat que lo rat. — Val mai un que sap que cent que cèrcan. — Valon d’amics en corsa mai que d’argent en borsa. L’expression es pas novèla qu’es emplegada pels autors desempuèi l’an pèbre. Dins la Cançon de la Crosada : Mai val sia sèu tot l’aut e tot l’argent. — Mai me valdria mòrt o que ja non nasquès. E dins la literatura dels sègles precedents : Val mai una cara que non pas dos cogòts. (Galhard) — Val mai viure coma devètz. (Fabre) Lo Chatbèrt apond tanben que, al mot sabent preferir, val mai emplegar aimar mai, s’estimar mai : E s’aimaviatz mai o anar dire a la femna ? (Remize) — M’estimi mai te dire que s’acabarà pas aquí. (Gogaud) Val mai se’n sovenir… Anèm… Adieusiatz !

Fonts : Chatbèrt (Ramon). Questions de lenga (1983). Romieu & Bianchi. Gramatica de l’occitan gascon contemporanèu (2005). Loís Alibèrt Gramatica occitana.

Andriu de Gavaudan

Se sap que la negacion s’exprimís generalament en occitan amb pas (g. ne / non… pas) quand, en francés, devon dire en principi « ne… pas ». L’ai pas vist / Ne l’èi pas vist. Lo francés, l’escriu pas correctament. / Lo francés, ne l’escriu pas correctament. Dins una frasa, se pòdon trobar dos pas amb una construccion diferenta de la del francés : Me n’aniriá s’èra pas que la vòli pas daissar… (Còrdas) Pas se tròba sovent, de segur, en composicion amb d’autres mots : pas res / g. pas arren, pas cap, pas degun, pas gaire / pas guaire, pas pus, pas brica, pas ges, pas enlòc… Que cèrcas ? — Pas res. Qual es vengut ? — pas degun. Semenas fòrça blat , — Pas brica. Degun se’n dobtava pas. / Arrés ne se’n dobtava pas. Lo vesèm pas jamai. / Ne’u vedem pas jamei. De notar que lo gascon n’emplega pas l’enonciatiu que dins las frasas negativas…

Andriu de Gavaudan

Fonts : Chatbèrt (Ramon). Questions de lenga (1983). Romieu & Bianchi. Gramatica de l’occitan gascon contemporanèu (2005). Loís Alibèrt Gramatica occitana.

Direm pas jamai pro coma la lectura de Chatbèrt es ensenharèla… Senhala d’unes mots compausats que nòstra lenga ne fa un usatge pro frequent. Aital los mots compausats amb camba que s’aplican non pas al mot sol mas a la persona. Un òme cambacort es qualqu’un que’s cort de cambas e avèm donc tanben una femna cambacorta e al plural d’òmes cambacorts o de femnas cambacortas sens cap de -s- al mot camba de segur. Lo Chatbèrt balha tanben cambalong, cambatòrt, cambafòrt, cambafin… e la lista es pas exaustiva ! Son pas los sols que s’aplican a las gents ; nos balha a titre d’exemples : capgròs, còlprim, cilhabarrat, cappelat (lo qu’es cauv), barbablanc, bocapudent, etc. Las bèstias tanben son concernidas e avèm de coalongs e de cuolblancs, de bècgròsses e de barbarosses… E cita Jansemin : « Tot urós de venir pèlblanc / Dins lo país que m’a vista nàisser. » e Besson : « La domaisela morreponchuda » o Perbòsc amb sas « gents entenèrcs, vistecorts »… Doblidetz pas aquela faiçon de dire quand vos exprimetz...

Fonts : Chatbèrt (Ramon). Questions de lenga (1983). Romieu & Bianchi. Gramatica de l’occitan gascon contemporanèu (2005). Loís Alibèrt Gramatica occitana.

Andriu de Gavaudan

Lo subjontiu es pas totjorn seguit d’ua conjoncion o alavetz es facultativa. Per exprimir un desir o un vòt (sens optatiu) amb lo subjontiu present o imperfach : Baste que plòga ! — Baste lo veja lèu !— Baste que i foguèsse anat ! — Baste i se metèsse fuòc !

Amb lo vèrb al present del subjontiu, avèm las expressions que fan referéncia a Dieu : A Dieu siatz ! — Dieu vos benesisca ! Sens doblidar los damnes : Dieu me damne ! | Me damne ! — Lo fuòc me crème ! — Lo tròn te cure ! Aquela construccion es causa correnta en cò dels bons autors. Present del subjontiu. – Tot ane per escudèlas ! (Godolin) — En bona ora venga [la mòrt] ! (A. Paris) — Los que se senton mal, se garden las vapors ! (R. Lafont) — Vos aprofèite ! (Cantalausa) Acabarem per la formula administrativa de l’Edat mejana : Coneguda causa sia que… Imperfach del subjontiu. – Diguèsses la vertat ! — Ne vegèssem totjorn autant !

Fonts : Chatbèrt (Ramon). Questions de lenga (1983). Romieu & Bianchi. Gramatica de l’occitan gascon contemporanèu (2005). Loís Alibèrt Gramatica occitana.

Andriu de Gavaudan

Me sonèssi Gensemin, qu’auriái escriut una epitra en vèrses coma la qu’escriguèt a Moussu Silvan Dumont, ministre, que veniá de condemnar nòstra lenga a mòrt. Mas ne soi pas Gensemin e m’acontenti, desempuèi mai de vint ans, d’ajudar a rendre nòstra lenga vesedoira amb de paures mots de segur mas amb la meteissa conviccion qu’avián los que creèron aquel mèdium e qu’an los que lo bailejan a l’ora d’ara. Quand La Setmana foguèt creada, los poders publics li refusèron tota ajuda per çò qu’èra pas escricha sus de « papièr jornal » e calguèt que lo David Grosclaude passèsse jorns e jorns a demostrar qu’èra pas lo papièr que fasiá un jornal mas siben los articles e lor contengut. E desempuèi es estat un combat de cada jorn pels responsables per far viure lo jornal. Òm auriá pogut pensar qu’una premsa en occitan seriá saludada pels militants e pels occitanistas en general e quitament pels Occitans que quitan pas de se plànger de la man mesa de París sus las consciéncias provincialas. Foguèt pas lo cas.

Òc, i aguèt un nogal relativament important al començament, o cal dire, de gents que s’engatgèron per ajudar aquesta creacion : un mèdium que pareissiá que plòga o que vente, regularament. S’èra pas jamai vist dins nòstras contradas e dins lo mitan occitanista. La règla èra mailèu : jornal/revista pareis com pòt quand pòt ! Mas Fòrça se desengatgèron quand estimèron que trobavan pas dins lo jornal lors tissas costumièras. Empachèt pas çaquelà los responsables de se mostrar responsables justament e de contunhar lor prètzfach amb determinacion. E ara, l’OPLO, un organisme novèl que deu, en principi ajudar a la creacion e a un fum d’autras causas per la lenga e la cultura nòstras portariá – non, pòrta ! – sa pallada de tèrra per cubrir la caissa ! Dins mon canton, solet, coneissi pas aqueles gents que, plan installadas e pagadas amb la moneda publica regionala, aurián un drech de vida e de mòrt sus de monde que dempuèi gaireben un quart de sègle amb una paga indigenta e qualques benevòles per los ajudar, pòrtan un agach sus la societat occitana que siá pas dels setmanèrs people e parisencs. Qualqu’un diguèt que los occitanistas avián una cultura mortifèra ; los occitanistas benlèu mas los Occitans ? Alavetz, los amics, vos demandi pas qu’una causa que prendrà pas gaire de vòstre temps preciós ; seretz pas pagats mas auretz la consciéncia d’aver fach una bona accion. Escrigatz a l’OPLO per demandar, exigir que sián pas lo Silvan Dumont de 2018 en condenar nòstra lenga a mòrt e en ajudant lo poder de París a complir lo genocidi cultural entamenat pel poder central, drecha e esquèrra amassa ! Dòna la Presidenta de l’OPLO 22, boulevard du Maréchal-Juin 31406 Toulouse cédex 9 Corric sul site : ofici-occitan.eu

Andriu de Gavaudan

Foguèt un temps que la Drecha se disiá descomplexada per assumir sas contradiccions mentre que l’Esquèrra o foguèt pas jamai… Ara avèm un president, jupiterian de segur mas tanben descomplexat dins gaireben totes los domenis del moment que degun li rebeca pas res. Per prendre pas qu’un domeni que deuriá, en principi, aver pas res a far amb la politica, avèm un president de la francofonia descomplexada, una francofonia de plan pè dins son sègle, une francofonia que l’ideal seriá que foguèsse en anglés ! Lo president es lo primièr dins l’istòria de la França d’après-guèrra a parlar anglés sens que degun aja enveja de se trufar, o de sa lenga o de son accent – aquí dessús, a quelques progrèsses a far ! L’òme reponsable de l’Estat-nacion e de la lenga-religion gausa anar contra la dòxa monolingüa de nòstre grand país. Quand s’adreça oficialament a los que nos crompan armas e avions, parla anglés ; tot parièr quand parla amb los financièrs, etc. Que los interprèts oficials quiten de trabalhar per protestar contra aquela usurpacion, se’n chauta ! França dins son sègle, qué ! Encara mai fòrt, empleguèt de franglés quand s’adrecèt a l’augusta assemblada dels academicians franceses en parlant d’una democracia bottom up ; academicians suspreses de segur sens parlar dels promotors de l’occitan qu’an pas que Fai tirar, Marius o Hilh de puta ! e autras formuletas per escampilhar dins lo francés academic… Son discors sus la lenga francesa presenta suls cinc continents a regaudit los tenents de la lenga-religion e lo president foguèt relaiat de tira a l’assemblada nacionala. Una deputada LREM assimilèt las calandretas e autras diwan a d’associacions terroristas e lo pòrta-espalda del Mélenchon s’illustrèt contra las escòlas immersivas e las derivas consequentas ! Nos cal pas plànger, çaquelà, per çò que lo president nos balha la clau per rendre nòstras lengas descomplexadas e de plan pè dins lo sègle novèl : las cal aprene, estudiar parlar, escriure en… anglés !

Andriu de Gavaudan

Son pas nombroses sul planeta los exemples de seguir que nos permeton de dire o de pensar qu’un pas es mai qu’un pas e qu’es una avançada per melhorar las causas – e daissi de caire la gent politica ! Joan Baez es, per ieu, un d’aqueles. Al moment que va entamenar sa darrièra virada professionala, pòt èsser ufanosa de son percors en sa qualitat de cantaira. Aquela femna es estada pendent mai de cinquanta ans de totas las luchas en favor de l’egalitat raciala en los Estats Units, de l’emancipacion del « sèxe fèble », contra las guèrras triomfantas… e colonialas ! etc.

Legir la seguida...